Ogólnopolski protest lekarzy weterynarii

Komentarz Prezesa KRL-W dr Tadeusza Jakubowskiego

Ogólnopolska akcja protestacyjna lekarzy weterynarii

Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna na posiedzeniu 9 grudnia 2010 r. podjęła uchwałę w sprawie odstąpienia lekarzy weterynarii od podpisywania umów z tytułu wyznaczenia przez powiatowego lekarza weterynarii. Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna jest pomiędzy Krajowymi Zjazdami najwyższym organem decyzyjnym Izby Lekarsko-Weterynaryjnej, zrzeszającej wszystkich wykonujących w Polsce zawód lekarzy weterynarii. W ustawie z 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych w art. 10. ust. 1. i ust. 2 zapisano wśród podstawowych zadań samorządu lekarzy weterynarii następujące uprawnienia:
1) sprawowanie pieczy i nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu lekarza weterynarii;
2) ustanawianie obowiązujących lekarzy weterynarii zasad etyki i deontologii weterynaryjnej oraz dbałość o ich przestrzeganie;
3) reprezentowanie i ochrona zawodu lekarza weterynarii;
4) integrowanie środowiska lekarsko-weterynaryjnego;
5) zajmowanie stanowiska w sprawach stanu zdrowotności zwierząt, weterynaryjnej ochrony zdrowia publicznego i środowiska oraz polityki państwa w tym zakresie;
2. Zadania określone w ust. 1 samorząd wykonuje w szczególności przez:
3) negocjowanie warunków pracy i płac;
6) opiniowanie projektów ustaw i innych aktów prawnych dotyczących ochrony zdrowia zwierząt, weterynaryjnej ochrony zdrowia publicznego, ochrony środowiska i wykonywania zawodu lekarza weterynarii bądź występowanie o ich wydanie; (…)
10) występowanie w obronie interesów indywidualnych i zbiorowych członków izb lekarsko-weterynaryjnych;
11) współdziałanie z organami administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, samorządami zawodowymi, związkami zawodowymi i organizacjami społecznymi w sprawach profilaktyki i lecznictwa weterynaryjnego, poprawy warunków hodowli i warunków sanitarnych wsi, kontroli żywności pochodzenia zwierzęcego, zwalczania zakaźnych i pasożytniczych chorób zwierzęcych oraz chorób odzwierzęcych;
W art. 11 powiedziano: Uprawnienia samorządu wymienione w art. 10 ust. 2 pkt 3 i 10 nie naruszają uprawnień związków zawodowych, wynikających z ustawy o związkach zawodowych i Kodeksu pracy.
Przedstawione zapisy ustawy w przypadku łamania przez rząd elementarnych zasad tworzenia prawa uprawniają samorząd lekarzy weterynarii, do podejmowania stanowczych decyzji w formie uchwał, które zobowiązują wszystkich lekarzy weterynarii do ich wykonania.
Po akcesji naszego kraju do Unii Europejskiej zadania lekarzy weterynarii uległy znacznemu rozszerzeniu, co było związane z dostosowaniem polskiego prawa do przepisów unijnych w zakresie nadzoru nad bezpieczeństwem żywności i ochrony zdrowia zwierząt i ochrony zdrowia publicznego oraz dostosowania hodowli zwierząt gospodarskich do wymogów unijnych. W tym czasie, lekarze weterynarii naiwnie dali przyzwolenie na czasowe obniżenie wynagrodzeń za wykonywane czynności urzędowe. Zostali jednak oszukani przez urzędników Ministerstwa Rolnictwa, gdyż stawki tych wynagrodzeń dotąd nie powróciły do wcześniejszego poziomu.
Było to jednym z powodów akcji protestacyjnej na ulicach Warszawy w kwietniu 2007 r. Przekazano wówczas petycje samorządu marszałkom Sejmu i Senatu oraz premierowi i ministrowi rolnictwa i rozwoju wsi. W efekcie tej akcji powstały zespoły negocjacyjne, w ramach których postulaty Izby Lekarsko-Weterynaryjnej przedstawiane były kompetentnym przedstawicielom Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Po kilku miesiącach doszło do nowych wyborów parlamentarnych i zmiany rządu. Pomimo zmian ministrów rolnictwa, do chwili obecnej działania tych zespołów nie przyniosły wymiernych rezultatów.
Co więcej ostatnio w pojawiło się kilka projektów i rozwiązań prawnych, które w poważny sposób mogą zagrażać sprawowaniu właściwego nadzoru nad bezpieczeństwem żywności pochodzenia zwierzęcego i ochroną zdrowia publicznego.
Należy zaznaczyć, że weterynaryjny nadzór w tym zakresie sprawowany jest przez Inspekcję Weterynaryjną, zatrudniającą w Polsce około 1600 lekarzy weterynarii. Natomiast bezpośrednie wykonanie zadań tej Inspekcji polegające m.in. na badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa, wystawianiu świadectw zdrowia i pobieraniu próbek do badań, wykonywaniu szczepień ochronnych i badań rozpoznawczych, sprawowaniu nadzoru nad miejscami gromadzenia, skupu lub sprzedaży zwierząt, targowiskami oraz wystawami, pokazami lub konkursami zwierząt, badaniu zwierząt umieszczanych na rynku lub przeznaczonych do wywozu realizowane jest przez około 6000 lekarzy weterynarii, prowadzących na swój rachunek zakłady lecznicze dla zwierząt i wyznaczanych przez powiatowych lekarzy weterynarii do wykonywania czynności urzędowych.
Wynagrodzenie za wykonywanie tych zadań dotychczas było wypłacane na podstawie umów zawieranych z powiatowym lekarzem weterynarii, według cennika zawartego w rozporządzeniu ministra rolnictwa i rozwoju wsi, z rachunku dochodów własnych powiatowych inspektoratów weterynarii. Likwidacja od 2011 r. tych rachunków stanowi jedno z zagrożeń dla terminowego wypłacania wynagrodzeń za czynności wykonywane na podstawie umów. Wielokrotnie zwracaliśmy na to uwagę odnosząc się do projektów uregulowań prawnych zawartych w znowelizowanej ustawie o finansach publicznych.
Zagrożeniem dla skutecznego sprawowania nadzoru nad bezpieczeństwem zdrowia zwierząt i żywności pochodzenia zwierzęcego są też projekty łączenia inspekcji działających przy Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, co może spowodować obniżenie kompetencji Inspekcji Weterynaryjnej oraz standardów merytorycznego nadzoru nad bezpieczeństwem żywności oraz zdrowiem ludzi i zwierząt. Ponadto niepokojący jest projekt „konsolidacji” wojewódzkich inspektoratów weterynarii z urzędami wojewodów, którego realizacja może utrudnić skuteczne działanie Inspekcji Weterynaryjnej w stanach zarządzania ryzykiem przy chorobach zakaźnych i katastrofach.
Kolejne zagrożenie dla bezpieczeństwa żywności pochodzenia zwierzęcego stanowi rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 21 października 2010 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy pozyskiwaniu mięsa na użytek własny, motywowane „wieloletnią tradycją polskiej wsi”. Ubój dokonywany przez osoby
nieposiadające odpowiednich kwalifikacji, bez nadzoru weterynaryjnego, w miejscach do tego nieprzystosowanych, bez zachowania zasad dobrostanu zwierząt i bez badania
przedubojowego jest zdaniem lekarzy weterynarii niedopuszczalny i nie może być usankcjonowany prawnie. Ponadto „użytek własny” jest pojęciem dowolnie interpretowanym i nie daje pewności, że mięso z takiego uboju nie trafi do obrotu. Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna wielokrotnie apelowała o zachowanie małych ubojni, w których ubój zwierząt na „użytek własny”, do gospodarstw agroturystycznych i do wyrobu „produktów regionalnych” dokonywany byłby przez osoby wykwalifikowane, pod nadzorem weterynaryjnym z zachowaniem zasad higieny i dobrostanu zwierząt.
Skuteczne zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt, a tym samym bezpieczeństwo zdrowia publicznego wiąże się nierozerwalnie z koniecznością wystawiania weterynaryjnych świadectw zdrowia dla zwierząt w obrocie wewnętrznym i w handlu, w czasie ich przemieszczania.
Przemieszczanie zwierząt bez takich świadectw grozi załamaniem programów zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, w tym choroby Aujeszkyego, i stanowi bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego.
Należy podkreślić, że opłaty za świadectwa zdrowia zwierząt są jedynym kosztem ponoszonym przez hodowców w związku z realizacją programów zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, zaś wszystkie inne koszty związane ze szczepieniami, pobieraniem próbek do badań i badaniami laboratoryjnego pokrywane są z budżetu państwa, czyli przez podatników. Załamanie realizacji tych programów, wynikające z obrotu zwierzętami bez kontroli weterynaryjnej, może spowodować nieobliczalne skutki gospodarcze, łącznie z załamaniem handlu międzynarodowego.
W okresie bezpośrednio poprzedzającym wybory samorządowe minister rolnictwa i rozwoju wsi podpisał rozporządzenia, które w drastyczny sposób obniżyły minimalne opłaty za te świadectwa, a tym samym wynagrodzenie dla lekarzy weterynarii za ich wystawianie, do poziomu nie pokrywającego ponoszonych przez nich kosztów wynikających z tych czynności wykonywanych w sposób należyty i sumienny.
Opublikowane w Dzienniku Ustaw nr 227, poz. 1483 z 1 grudnia 2010 r. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu ustalania i wysokości opłat za czynności wykonywane przez Inspekcję Weterynaryjną, sposobu i miejsc pobierania tych opłat oraz sposobu przekazywania informacji w tym zakresie Komisji Europejskiej, wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2011 r.
Rozporządzenie m.in. wprowadza poniżej przedstawione zmiany w załączniku nr 1 określającym opłaty za czynności wykonywane przez Inspekcję Weterynaryjną:

W wyniku nowelizacji omawianego rozporządzenia nastąpiło rażące bo trzykrotne obniżenie minimalnych stawek opłat pobieranych przez organy Inspekcji Weterynaryjnej, a od 1 stycznia 2011 r. przez budżet państwa, za przeprowadzenie kontroli jagniąt, koźląt i prosiąt oraz znaczne obniżenie opłat w pozostałych wyżej przedstawionych pozycjach.
Motywy takiego działania ministra rolnictwa i rozwoju wsi, skutkujące obniżeniem wpływów do budżetu państwa, w sytuacji gdy zostają wprowadzone radykalne oszczędności ze względu na ogromny deficyt wydatków publicznych (vide projekt z 4 listopada 2010 r. wniesionej przez Radę Ministrów do Sejmu ustawy o racjonalizacji zatrudnienia w państwowych jednostkach budżetowych i w niektórych innych jednostkach sektora finansów publicznych w latach 2011-2013), są całkowicie niezrozumiałe i sprzeczne z przyjętą strategią rządu.
W tym samym numerze Dziennika Ustaw pod poz. 1484 opublikowane zostało rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 10 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i wysokości wynagrodzenia za wykonywanie czynności przez lekarzy weterynarii i inne osoby wyznaczone przez powiatowego lekarza weterynarii. Rozporządzenie to również wejdzie w życie 1 stycznia 2011 r.
Rozporządzenie m.in. wprowadza poniżej przedstawione zmiany w załączniku: Wysokość stawek części podstawowej i wynagrodzenia za czynności wykonywane przez lekarzy weterynarii i inne osoby wyznaczone przez powiatowego lekarza weterynarii:

Jak wynika z uzasadnienia przywołanego na wstępie rozporządzenia ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 2 listopada 2010 r. obniżenie opłat pobieranych przez Inspekcję Weterynaryjną spowodowane było żądaniami hodowców zwierząt. Obniżenie tych opłat w konsekwencji spowodowało drastyczne obniżenie wynagrodzeń przysługujących lekarzom weterynarii za wykonywanie tych czynności na podstawie wyznaczenia przez powiatowego lekarza weterynarii, gdyż wysokość tych wynagrodzeń jest pochodną opłat pobieranych za te czynności przez Inspekcję Weterynaryjną, a więc budżet państwa
Takie uzasadnienie sposobu ustalania opłat w powołanym wyżej rozporządzeniu jest niezgodne z ciążącym na nim obowiązku wynikającym z art. 27 ust. 12 rozporządzenia (WE) 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 kwietnia 2004 r. do łączenia metody obliczenia wysokości opłat oraz podania jej do publicznej wiadomości. Stanowi to poważne naruszenie ustawodawstwa unijnego. W świetle powołanego wyżej przepisu uzasadnienie dokonanych zmian stawek i opłat jest całkowicie błędne i dlatego nie może być przyjęte przez lekarzy weterynarii. Ustalanie tych opłat i wynagrodzeń może następować wyłącznie na podstawie określenia wartości pracy lekarzy weterynarii oraz kosztów materiałowych ponoszonych przez nich przy wykonywaniu tych czynności.
Podnieść należy także, że stawki wynagrodzeń lekarzy weterynarii za wykonywanie czynności urzędowych z wyznaczenia przez powiatowego lekarza weterynarii nie uległy istotnym zmianom od 1998 r. (vide rozporządzenie ministra rolnictwa i gospodarki żywnościowej z lipca 1998 r. w sprawie wysokości opłat za badania oraz inne czynności wykonywane przez Inspekcję Weterynaryjną >>Dz. U. nr 94, poz. 597, z późn. zm.<<, rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 9 grudnia 2003 r. w sprawie warunków wynagradzania i wysokości wynagrodzenia za wykonywanie czynności przez lekarzy weterynarii i inne osoby wyznaczone przez organ Inspekcji Weterynaryjnej >>Dz. U. nr 214, poz. 2091<<, rozporządzenie w sprawie warunków i wysokości wynagrodzenia za wykonywanie czynności przez lekarzy weterynarii i inne osoby wyznaczone przez powiatowego lekarza weterynarii z 7 czerwca 2004 r. >>Dz. U. nr 132, poz. 1421<< i z 2 sierpnia 2004 r. >>Dz. U. nr 178, poz. 1837, z późn. zm.<<).
Samorząd lekarzy weterynarii w okresie ostatnich lat wielokrotnie zwracał się do ministra rolnictwa i rozwoju wsi o urealnienie stawek wynagrodzenia lekarzy weterynarii za czynności wykonywane na zlecenie powiatowych lekarzy weterynarii. Problematyki tej dotyczył m.in. apel VIII Krajowego Zjazdu Lekarzy Weterynarii z 26 czerwca 2009 r. w sprawie zmiany rozporządzeń ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 2 sierpnia 2004 r. w sprawie warunków i wysokości wynagrodzenia za wykonywanie czynności przez lekarzy weterynarii i inne osoby wyznaczone przez powiatowego lekarza weterynarii i z 15 grudnia 2006 r. w sprawie sposobu ustalania i wysokości opłat za czynności wykonywane przez Inspekcję Weterynaryjną, sposobu i miejsc pobierania tych opłat oraz sposobu przekazywania informacji w tym zakresie Komisji Europejskiej. Ponadto w ostatnich latach Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna wielokrotnie zwracała się do ministra rolnictwa i rozwoju wsi w sprawie stosownych zmian tych rozporządzeń, również przedstawiając własne projekty prawidłowego uregulowania tej problematyki. Niestety żadna z tych propozycji nie została uwzględniona.
W tej sytuacji samorząd lekarzy weterynarii został zmuszony do podjęcia niezbędnych działań w celu spowodowania dokonania przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi stosownych zmian w omawianych rozporządzeniach, polegających na urealnieniu, poprzez ich podwyższenie, stawek wynagrodzenia lekarzy weterynarii za wykonywane przez nich czynności na podstawie wyznaczenia przez powiatowego lekarza weterynarii.
Stawki wynagrodzenia lekarzy weterynarii za wykonywane przez nich czynności na podstawie wyznaczenia przez powiatowego lekarza weterynarii, jakie mają obowiązywać od 1 stycznia 2011 r. są nieopłacalne dla lekarzy weterynarii, gdyż nie pokrywają kosztów ich pracy.
Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna wykonując swój ustawowy obowiązek reprezentowania i ochrony zawodu lekarza weterynarii oraz występowania w obronie interesów członków izb lekarsko-weterynaryjnych uznaje, że obrona tych interesów wymaga, aby lekarze weterynarii powstrzymali się do odwołania od zawierania umów z powiatowymi lekarzami weterynarii na wykonywanie w 2011 r. czynności urzędowych, takich jak wykonywanie szczepień ochronnych i badań rozpoznawczych, sprawowanie nadzoru nad miejscami gromadzenia, skupu lub sprzedaży zwierząt, targowiskami oraz wystawami, pokazami lub konkursami zwierząt, badanie zwierząt umieszczanych na rynku oraz przeznaczonych do wywozu, wystawianie świadectw zdrowia i pobieranie próbek do badań.
Sposób i termin wprowadzenia przez ministra rolnictwa omawianych rozporządzeń oraz drastyczne obniżenie wynagrodzeń za wystawianie świadectw zdrowia do poziomu poniżej opłacalności wyraźnie wskazuje na populistyczne działanie mające na celu uzyskanie dobrych wyników wyborczych przez określone ugrupowania polityczne, co można określić jako co najmniej krótkowzroczne.
Nie mogąc w tych warunkach brać na siebie pełnej odpowiedzialności za sprawowanie pieczy i nadzoru nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu lekarzy weterynarii Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna była zmuszona do podjęcia uchwały w sprawie odstąpienia lekarzy weterynarii od podpisywania umów z tytułu wyznaczenia przez powiatowego lekarza weterynarii do czynności związanych z wykonywaniem szczepień ochronnych i badań rozpoznawczych, sprawowaniem nadzoru nad miejscami gromadzenia, skupu lub sprzedaży zwierząt, targowiskami oraz wystawami, pokazami lub konkursami zwierząt, badaniem zwierząt umieszczanych na rynku lub przeznaczonych do wywozu, wystawianiu świadectw zdrowia i pobieraniem próbek do badań.
Ponadto domagamy się od rządu:

• regulacji płac lekarzy weterynarii zatrudnionych w Inspekcji Weterynaryjnej do poziomu wynagrodzeń zbliżonego do obowiązujących w innych krajach Unii Europejskiej,
• odstąpienia od łączenia organów Inspekcji Weterynaryjnej z innymi inspekcjami w ramach resortu rolnictwa,
• wyłączenia struktur Inspekcji Weterynaryjnej z pakietu ustaw dotyczących konsolidacji i racjonalizacji zatrudnienia w administracji państwowej.

Wynagrodzenie osób zatrudnionych w Inspekcji Weterynaryjnej nie pozostaje w żadnej relacji do konieczności posiadania odpowiednich kwalifikacji i posługiwania się w działaniu wysoce specjalistyczna wiedzą. Wynagrodzenia otrzymywane przez lekarzy weterynarii zatrudnionych w Inspekcji Weterynaryjnej nie jest adekwatne do odpowiedzialności nałożonej na nich przepisami prawa. Są zobowiązani wykonywać zadania wynikające z przepisów ok. 1000 aktów prawnych polskich i unijnych z zakresu ochrony zdrowia publicznego i zdrowia zwierząt.
Próby burzenia istniejących, sprawdzonych i dobrze funkcjonujących struktur Inspekcji Weterynaryjnej w imię realizacji doraźnych i niesłużących poprawie bezpieczeństwa zdrowia ludzi i zwierząt celów są szkodliwe społecznie i nieodpowiedzialne, a zarazem wbrew pozorom bardzo kosztowne. Manipulowanie przy Inspekcji Weterynaryjnej w przeddzień naszej prezydencji w Unii Europejskiej zaburza rytm pracy oraz wprowadza niepotrzebny niepokój. Sprawne działanie wszystkich lekarzy jest niezmiernie ważne przy realnych zagrożeniach wystąpienia w Polsce, takich chorób zakaźnych, jak pryszczyca (jest w Turcji), afrykański pomór świń (jest na pograniczu Rosji i Ukrainy), pomór klasyczny świń (niedawno był w Holandii, na Litwie i na Słowacji), grypa ptaków (niedawno występowała w Polsce), wścieklizna (pomimo szczepień dzikich zwierząt mięsożernych ciągle występuje w Polsce) i inne. Dlatego lekarze weterynarii – pracownicy Inspekcji Weterynaryjnej i lekarze wolnej praktyki powinni być bardzo dobrze opłacani, bo to się bardzo opłaca państwu, konsumentom i podatnikom. Wystąpienie jednej z wymienionych chorób będzie kosztowało państwo miliardy złotych.
Jednocześnie, kierując się interesem konsumentów, Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna zwraca się do lekarzy weterynarii - pracowników Inspekcji Weterynaryjnej oraz wszystkich lekarzy weterynarii wyznaczonych przez powiatowego lekarza weterynarii, sprawujących nadzór nad badaniem zwierząt rzeźnych i mięsa oraz dobrostanem zwierząt podczas uboju i weterynaryjnej kontroli granicznej do wykonywania tych czynności z rygorystycznym egzekwowaniem obowiązujących przepisów prawa.
Uchylenie uchwały Krajowa Rada Lekarsko-Weterynaryjna warunkuje podjęciem przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Radę Ministrów i Parlament konstruktywnych działań, w tym przeprowadzenia rozmów i negocjacji z przedstawicielami Izby Lekarsko-Weterynaryjnej, które stworzyłyby warunki umożliwiające lekarzom weterynarii wykonywanie w sposób należyty i sumienny, zgodny z ich fachową wiedzą i obowiązującymi standardami, ich zadań w zakresie nadzoru nad bezpieczeństwem żywności i zdrowiem publicznym, zwalczaniem chorób zakaźnych zwierząt i nadzorem nad dobrostanem zwierząt.
Rezultat naszego w pełni uzasadnionego protestu, będzie zależał od determinacji, zdyscyplinowania, jedności, odwagi i solidarności wszystkich lekarzy weterynarii. 

Dr Tadeusz Jakubowski

Prezes Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej